Bewonersorganisaties vormen een belangrijke brug tussen formele zorg- en welzijnsorganisaties en bewoners die ondersteuning nodig hebben maar geen formele hulp willen of durven in te schakelen. Drempels kunnen onder andere liggen op het gebied van taalvaardigheid, gebrek aan informatie of angst en wantrouwen, vaak op basis van onbekendheid met het systeem. Omdat zij zelf vaak in een soortgelijke situatie hebben verkeerd, kunnen vrijwilligers van bewonersorganisaties andere bewoners goed helpen om de eerste stappen te nemen op weg naar het verbeteren van hun situatie. Bovendien zijn bewonersorganisaties een belangrijke manier voor geïsoleerde bewoners om actiever deel te nemen aan de samenleving, nieuwe kennis en vaardigheden op te doen – waaronder taalvaardigheid en digitale vaardigheden - en op hun unieke manier bij te dragen aan de samenleving.

Bewonersorganisaties zijn vooral goed in het doen. Beleidsmatig en organisatorisch hebben zij vaak ondersteuning nodig om hun belangrijke taak goed uit te kunnen voeren. Care4Oost biedt inhoudelijke ondersteuning in de vorm van het verwoorden van visie en missie, het schrijven van projectplannen en subsidieaanvragen en meedenksessies over positionering en doorontwikkeling. Daarnaast biedt Care4Oost verschillende inhoudelijke trainingen voor vrijwilligers, zoals trainingen Positieve Gezondheid, Gezondheidsvaardigheden, Vertrouwenspersoon en emancipatietrainingen voor vrouwen. In alle trainingen komen taalvaardigheid en digitale vaardigheden aan de orde. Ondanks het grote aanbod is het voor veel bewoners nog een grote stap om hier gebruik van te maken. Ook komt altijd de sociale kaart aan de orde en verwachtingen en drempels ten aanzien van het hulpverleningsaanbod. Door hier op een heel laagdrempelige manier over in gesprek te gaan, komen ofwel praktische bezwaren naar boven, ofwel belemmerende gedachten en overtuigingen die daar vaak aan ten grondslag liggen.

Wist je dat 1 op de 4 jongeren mantelzorger is? Veel mensen zijn zich

daar niet van bewust. Jonge mantelzorgers zijn voor de hulpverlening

vaak een onzichtbare groep. En zelf trekken ze niet zo snel aan de bel

om hulp of ondersteuning te vragen.

Daarom heeft Care4Oost samen met Dream Support een awareness campagne opgezet voor en door jonge mantelzorgers in Amsterdam

Oost. Daarin hebben we aandacht besteed aan de leefwereld van

jonge mantelzorgers. Hoe beleven zij het mantelzorgen? Waar lopen

ze tegenaan? Maar vooral ook: wie schuilt er achter de jonge mantelzorger? Wat zijn hun wensen, dromen, kwaliteiten en wat

hebben zij geleerd of als positief ervaren van het mantelzorgen?

Wat zijn hun toekomstplannen en hoe kunnen wij hen daarin ondersteunen? Samen met de jongeren hebben we interviews afgenomen, filmpjes gemaakt en gesprekstools ontwikkeld die we gedeeld hebben onder een diverse groep bewoners, professionals en andere belangstellende in Oost.

Ook zijn we ingegaan op verschillende thema’s die van belang zijn voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers zoals signaleren, talentontwikkeling en KOPP/KOV kinderen (Kinderen van Ouders met Psychische Problemen of Kinderen van Ouders met een Verslaving) en hebben we een sociale kaart gemaakt zodat organisaties die jonge mantelzorgers ondersteunen elkaar beter weten te vinden en beter samen kunnen werken. In november 2020 hebben we een online conferentie georganiseerd met deelsessies over aanbod, best practices en ervaringsverhalen van de jonge mantelzorgers die aan de campagne hebben meegedaan. Het project hebben we in november 2021 afgesloten met het aanbieden van een toolkit aan een aantal middelbare scholen in Amsterdam Oost. 

Wil je meer weten? Kijk dan op Dream Support of neem contact op met Care4Oost. Het project is gefinancierd door stadsdeel Oost. 

Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden die nodig zijn om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen. Het gaat om vaardigheden zoals begrijpend lezen, rekenen, digitale vaardigheden, het kunnen ordenen en toepassen van informatie, hoofd- van bijzaken kunnen onderscheiden, reflecteren en prioriteiten kunnen stellen. 

Mensen met lage gezondheidsvaardigheden zullen in de dagelijkse praktijk moeite hebben met

• de juiste hulpverlener vinden
• informatie zoeken op internet
• brieven en e-mails begrijpen
• folders, websites, formulieren, bijsluiters begrijpen
• gesprekken met zorgverleners voeren
• klachten adequaat en in chronologische volgorde benoemen
• uitleg en adviezen begrijpen en in praktijk brengen
• behandelplan, revalidatieplan begrijpen
• medicijnen op de juiste manier innemen
• eigen doelen stellen, leven (re)organiseren, zelfmanagement *

Onderzoek van GGD Amsterdam toont aan dat gezondheidsvaardigheden nauw samenhangen met onderwijsniveau en dat bijna de helft van de Turkse en Marokkaanse Amsterdammers over onvoldoende gezondheidsvaardigheden beschikken. Stadsdeel Oost vindt het belangrijk dat hier wat aan gebeurt. Care4Oost heeft deze maatschappelijke opdracht opgepakt en een cursus gezondheidsvaardigheden ontwikkeld voor bewoners met een migratieachtergrond in de Indische Buurt. De inhoud van de cursus is tot stand gekomen in samenspraak met GGD Amsterdam en Pharos. Naar aanleiding van een behoefteonderzoek zijn thema’s behandeld als Positieve Gezondheid, Psychische Gezondheid, Medicijnen, Zorgverzekeringen, Thuiszorg, Huisartsenzorg en Vrouwelijke Gezondheid. Lokale professionals werden uitgenodigd om laagdrempelige voorlichting te geven waarbij de link werdt gelegd met voorzieningen in de wijk.  

Deelnemers werden bereikt via bewonersorganisaties die zich richten op bewoners met lage gezondheidsvaardigheden, vaak met een migratieachtergrond. Er was veel belangstelling voor de cursus. Deelnemers gaven aan de onderwerpen belangrijk en interessant te vinden en elke keer iets nieuws te leren, zoals waar zij betrouwbare informatie vandaan kunnen halen, het belang van goede communicatie met hulpverleners en de werking en bijwerkingen van medicijnen. Ook gaven de vrouwen aan het fijn te vinden om onderling tips uit te kunnen wisselen, bijvoorbeeld over het omgaan met stress. 

* zie www.pharos.nl 

Wilt u meer informatie over de cursus? Neem dan contact op met Felice Gaughan van Care4Oost.

Van 2016 tot 2018 stelde Stadsdeel Oost extra middelen beschikbaar voor initiatieven van bewoners om mantelzorgers te ondersteunen. Bewoners konden ideeën indienen bij een burgerjury. De burgerjury bestond uit mantelzorgers en zorgvrijwilligers uit alle delen van  Oost. De burgerjury is om twee redenen ingesteld. Ten eerste om bewoners meer invloed te geven op het besteden van publieke middelen. Ten tweede om de ervaringsdeskundigheid van mantelzorgers optimaal in te zetten. 

In mijn rol als ambtelijke secretaris nam ik de aanvragen van bewoners in behandeling en ondersteunde ik het besluitvormingsproces van de jury. Ik werkte daarbij samen met welzijnsorganisaties Civic en Dynamo die de bewoners ondersteunden bij de voorbereiding en uitvoering van hun initiatief. Op basis van contacten met bewoners, bezoeken aan de initiatieven en de bevindingen en besluiten van de jury, adviseerde ik de betreffende beleidsmakers over bewonersinitiatieven op het gebied van mantelzorgondersteuning.

Wat in het bijzonder opviel bij dit project was de kracht, energie en betrokkenheid en de verbindende rol van de initiatiefnemers, met name bij bewoners met een migratieachtergrond. Door hun netwerken in de buurt wisten zij geïsoleerde mantelzorgers te bereiken die vervolgens beter gebruik gingen maken van het ondersteuningsaanbod van de welzijnsorganisaties. Of zij organiseerden zelf diverse vormen van informele ondersteuning. De kracht van deze bewoners ligt vooral in hun ervaringsdeskundigheid en hun begrip voor de situatie waarin geïsoleerde mantelzorgers leven. Zoals de invloed van religie en cultuur op opvattingen over mantelzorg en de inzet van formele zorg. Als secretaris van de burgerjury speelde ik een verbindende rol tussen bewoners, de juryleden, de welzijnsorganisaties en ambtenaren en stimuleerde ik het ontwikkelen van de nodige randvoorwaarden waardoor bewoners hun initiatief zo goed mogelijk konden uitvoeren. 

Klik hier voor een speciale uitgave van de mantelzorgkrant met voorbeelden van de initiatieven en hier voor een interview met een van de initiatiefnemers.

In het kader van het voorkomen van overgewicht bij kinderen in Amsterdam Oost, worden al jaren binnen het programma Zo Blijven Wij Gezond in Oost gezondheidsambassadeurs opgeleid. Deelnemers zijn vaak vrouwen en buurtmoeders die nieuwe kennis en vaardigheden willen opdoen en inzetten om de kinderen in Oost tot gezonder gedrag te stimuleren en een gezonder omgeving voor hen te creëren. Zij bedenken zelf allerlei acties die zij zelf in de buurt uitvoeren om moeders, vaders en andere bewoners bewust te maken van hun rol hierin en hen praktische voorbeelden te geven hoe zij met kleine stapjes dit in hun eigen gezin kunnen doen. Zij betrekken hier ook vaak lokale ondernemers bij.

Een aantal van deze gezondheidsambassadeurs wordt buurtcateraar. Op aanvraag verzorgen zij gezonde maaltijden en hapjes bij diverse gelegenheden. In opdracht van Stadsdeel Oost heeft Care4Oost een buurtonderzoek gehouden om te kijken wat de beste manier is om deze buurtcateraars in te bedden in de buurt en hen te blijven ondersteunen en stimuleren. Aan de hand van interviews met verschillende partijen, heeft Care4Oost een advies aan het stadsdeel uitgebracht met een aantal opties. Aan de hand hiervan is gekozen om de buurtcateraars en andere gezondheidsambassadeurs onder te brengen bij welzijnsorganisaties Civic en Dynamo. 

Ouderen en bewoners met een beperking moeten steeds langer thuis blijven wonen. Veel van hen willen dat ook, maar dan moet de lokale infrastructuur voor zorg en ondersteuning daar wel naar worden ingericht. Dat is een flinke klus. Maar het biedt ook ruimte voor vernieuwing. Zo worden lokale ondernemers steeds meer betrokken bij de ondersteuning van ouderen en andere bewoners die een extra steuntje in de rug nodig hebben. Voorbeeld is een lunch voor (oudere) buurtbewoners, georganiseerd door Albert Heijn in de Indische Buurt. Binnen dit project heb ik in opdracht van stadsdeel Oost diverse kleinere en grote ondernemers benaderd om hen te informeren over de behoeften van ouderen en met hen te brainstormen over leuke activiteiten die zij - samen met andere partijen uit de buurt - voor ouderen kunnen organiseren.

In stadsdeel Oost wordt heel hard gewerkt aan het creëren van een gezonde voedselomgeving. En met resultaat! Volgens de cijfers van de gemeente is er in Amsterdam Oost een significante daling van het percentage obesitas en overgewicht bij kinderen tussen de 5 en 16 jaar. Een van de onderdelen van de aanpak is het 'nuddgen' van ondernemers om hun aanbod gezonder te maken of gezonde producten beter zichtbaar te maken. Binnen dit project is Care4Oost, in opdracht van stadsdeel Oost, met ondernemers in gesprek gegaan om hen te adviseren hoe zij het voor hun klanten makkelijker kunnen maken om gezondere keuzes te maken en hen te stimuleren hier concrete stappen in te ondernemen. Onder andere aan de hand van een winkelscan en opvallende posters en banners. 

De BuurtBalie is de digitale sociale kaart van de buurt. Er zijn in Oost inmiddels meerdere BuurtBalies (Indische Buurt, Oostelijk Havengebied, Oud Oost, Watergraafsmeer, Zeeburgereiland en IJburg). Als 'oudste' platform is de Indische BuurtBalie inmiddels uitgegroeid tot een enorme bron van informatie en een effectief lokaal communicatiemiddel voor buurtbewoners, zorg- en welzijnsorganisaties, beleidsmakers en ondernemers over wat er allemaal te doen is in de buurt. Zodoende weten bewoners, professionals, ambtenaren en andere actieve partijen van elkaar waar zij mee bezig zijn en waar zij elkaar kunnen vinden. Bij de transitie van zorg en ondersteuning naar de gemeenten en de invoering van de wijkzorg in de verschillende stadsdelen in Amsterdam, stond en staat nog steeds de samenwerking tussen formeel en informeel centraal. Het is daarbij belangrijk dat organisaties van elkaar weten wat ze doen, op welke bewoners of thema's zij zich richten en waar en hoe zij elkaar kunnen vinden. In opdracht van de Meevaart Ontwikkelgroep heeft Care4Oost via diverse projecten de Indische BuurtBalie ingezet ter ondersteuning van dit proces. Als gevolg hiervan hebben meerdere formele en informele zorgorganisaties een profiel op de BuurtBalie aangemaakt en gebruiken professionals de BuurtBalie steeds vaker bij het activeren van hun cliënten en het 'afschalen' naar informeel. 

Naast projecten in Amsterdam Oost, participeert Care4Oost ook in projecten in andere stadsdelen. Bijvoorbeeld in een onderzoek van het Centrum voor Cliëntervaringen naar ervaringen van bewoners met een verstandelijke beperking met de wijkzorg in Amsterdam West en Nieuw West en van het VUmc naar de veerkracht van kwetsbare Amsterdammers in West, Centrum en Noord. Deze onderzoeken zijn uitgevoerd in opdracht van de gemeente Amsterdam en hebben een bijzondere werkwijze: cliënten worden vanaf het begin af aan bij het onderzoeksproces betrokken en nemen zelf ook - samen met de andere onderzoekers - interviews af. Dit noemen we participatief onderzoek. Daarnaast wordt er veel gebruik gemaakt van fotografie. Op de foto is te zien hoe de tussenresultaten worden voorgelegd aan professionals en bewoners in de wijk. Hun input wordt vervolgens meegenomen in de eindresultaten.